Το μεταφυσικό στοιχείο της μετά θάνατον ζωής στο θέατρο, από το Στούντιο του Εσωθεάτρου

Το φαινόμενο του θανάτου, καθώς αφορά όλα τα όντα στην όποια τους μορφή -μηδέ εξαιρουμένου του κόσμου της Ύλης- ήταν φυσικό να προσελκύσει και να απασχολήσει και τις τέσσερις εκδηλώσεις της ανθρώπινης ψυχοδιανόησης: θρησκεία, φιλοσοφία, επιστήμη και τέχνη. Στην αρχαιότητα, αυτές οι λειτουργίες δεν ήταν σαφώς διακριτές αλλά αλληλένδετες. Έτσι, έργα σαν τα Ορφικά και τη Θεογονία του Ησιόδου, τις Πουράνας και τις Ουπανισάδες ή το έπος του Γκιλγκαμές που δίδουν μια εικόνα του Κάτω κόσμου, είναι συνάμα θρησκευτικοφιλοσοφικά αλλά και σπάνιας λογοτεχνικής αξίας κείμενα.
          Πάντως, οι περιγραφές του Ομήρου στη Νέκυια της Οδύσσειας, όπου ο Οδυσσέας επισκέπτεται τον Κάτω Κόσμο είναι αυτές που ενέπνευσαν περισσότερο απ’ οτιδήποτε, τους κατοπινούς καλλιτέχνες.   
Στους Βατράχους του Αριστοφάνη το -405, περιγράφεται το ταξίδι στον Άδη προς αναζήτηση των τραγικών ποιητών ενώ αρκετά αργότερα ο Λουκιανός (2ος αι+), που τόσο έχει διασκευαστεί για το θέατρο, εκτυλίσσει τους «Νεκρικούς Διαλόγους» του, στο υποχθόνιο βασίλειο του Πλούτωνα.
Φτάνοντας στο Ελισαβετιανό θέατρο και τον Σαίξπηρ, διαπιστώνουμε πως το έργο του βρίθει από το μεταφυσικό στοιχείο και περιέχει πλήθος αναφορών για τη ζωή και το θάνατο όπως το περίφημο «Να ζει κανείς ή να μη ζει; Ιδού η απορία…» του Άμλετ. Από την άλλη, ο συγγραφέας Κρίστοφερ Μάρλοου στήνει το σκηνικό του  «Δόκτορος Φάουστους» στην κόλαση της μεταρρύθμισης των προτεσταντών και έτσι, αποσπά τον χαρακτηρισμό του βλάσφημου. 
Οι περισσότεροι σύγχρονοι θεατρικοί συγγραφείς που καταπιάνονται με το θέμα της ζωής μετά τον θάνατο, είναι συνήθως βαθύτατα επηρεασμένοι από τον ποιητή της Θείας Κωμωδίας Δάντη –και ειδικά από το τμήμα του έργου του που τιτλοφορείται «Κόλαση»-  αλλά και την Αινειάδα του λατίνου Βιργιλίου, που ο πρώτος θεωρούσε μέντορά του.
          Το θέμα του Ορφέα που κατέρχεται στον Άδη για να πάρει πίσω την αγαπημένη του Ευρυδίκη, συγκίνησε ανά τους αιώνες γλύπτες, μουσικούς, ζωγράφους αλλά και θεατρικούς συγγραφείς όπως για παράδειγμα, τον Ανούιγ. Παρόλ’ αυτά, το σημαντικότερο έργο του 20ου  αιώνα με φόντο τον άλλο κόσμο και την Κόλαση, είναι ένα έργο που έχει αγαπηθεί από το ελληνικό κοινό, το «Κεκλεισμένων των θυρών» του Ζαν Πωλ Σαρτρ, ο οποίος αναφέρει: «Η Κόλαση είναι οι άλλοι». Ένα ακόμη έργο που τοποθετείται ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, στο εδώ και στο επέκεινα και παρουσιάστηκε πρόσφατα σε αθηναϊκή σκηνή είναι το «Ξενοδοχείο των δύο κόσμων» του Έρικ-Εμμάνουελ Σμίντ.
          Είναι αξιοσημείωτο ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια εντείνεται  η παρουσία, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία, ενός ρεύματος θεατρικών συγγραφέων, οι οποίοι πραγματεύονται ζητήματα μεταφυσικά.
          Το μεταφυσικό στοιχείο στο θέατρο δεν περιορίζεται βέβαια μόνο στη θεματολογία. Αφορά αυτή καθ’ αυτή τη θεατρική πράξη όπως αναλύθηκε από το μεγάλο δάσκαλο Κωνσταντίνο Στανισλάβσκι. Ο Αρτώ, αργότερα, είναι εκείνος που αναφέρθηκε διεξοδικά στη «μεταφυσική στη   θεατρική δράση», θεωρώντας πως το θέατρο οφείλει να μην εγκλωβίζεται αποκλειστικά μες στο λόγο –όπως συμβαίνει κυρίως με το θέατρο στη Δύση- αλλά να επιδιώκει και να αναζητά διάφορες μορφές έκφρασης, προκειμένου να αποκαταστήσει την αρχέγονη λειτουργία του, τη θρησκευτική και μεταφυσική του πλευρά, που το συμφιλιώνει με το συμπαντικό γίγνεσθαι.

                   Έτσι λοιπόν, ενώ η μεταφυσική έχει εξοβελιστεί από το πλαίσιο της σύγχρονης φιλοσοφίας, φαίνεται πως ανθίζει μέσα στη τέχνη και στο θέατρο. Ας μην ξεχνούμε άλλωστε, πως το μεταφυσικό και το Ιερό βρίσκεται στη ρίζα και καταγωγή του θεάτρου, αφού αυτό αναδύθηκε μέσα από τα μυστήρια της Ελευσίνας  στην αρχαία Ελλάδα.